Wprowadzenie

Często zdarza się, że ludzie odczuwają ból w dolnej części kręgosłupa. Gdy przyczyna bólu nie jest znana, mówimy, że ból jest niespecyficzny. Ból, który trwa dłużej niż 3 miesiące definiuje się jako przewlekły.

Przewlekły, niespecyficzny ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (nazywany również bólem krzyża – przyp. tłum.) może powodować niepełnosprawność. Może to wiązać się z tym, że chorzy nie będą zdolni do wykonywania swojej pracy. Osoby z przewlekłym, niespecyficznym bólem krzyża często szukają pomocy medycznej.

Terapia z użyciem ultradźwięków polega na wykorzystaniu fal dźwiękowych (wibracji) do leczenia różnych schorzeń. Stosuje się ją powszechnie w leczeniu bólu odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Osoba wykonująca zabieg wykorzystując ręczne urządzenie pociera nim skórę w dolnej części pleców. Urządzenie to wytwarza wibracje, które przenikają przez skórę. Celem jest dostarczenie ciepła i energii do struktur ciała znajdujących się pod skórą, aby zmniejszyć natężenie bólu i przyspieszyć powrót do zdrowia.

Celem niniejszego przeglądu było ustalenie, czy stosowanie ultradźwięków jest skuteczne w leczeniu przewlekłego, niespecyficznego bólu krzyża i czy powoduje jakiekolwiek działania niepożądane. W szczególności chcieliśmy się dowiedzieć, czy stosowanie ultradźwięków wpływa na następujące wyniki: natężenie bólu, poczucie ograniczenia przez ból w życiu codziennym, satysfakcję z leczenia, samopoczucie, niepełnosprawność i inne niepożądane efekty.

Czego szukaliśmy?

Poszukiwaliśmy badań opublikowanych do stycznia 2020 r., które:

- były badaniami z randomizacją (badania kliniczne, w których uczestnicy przydzielani są losowo do jednej z dwóch lub więcej grup leczenia). Ten rodzaj badań dostarcza najbardziej wiarygodnych danych naukowych na temat tego, czy dane leczenie przynosi efekty.
- obejmowały chorych z przewlekłym, niespecyficznym bólem krzyża w wieku ≥18 lat;
- porównywano w nich stosowanie ultradźwięków (samych lub w połączeniu z innym leczeniem) z placebo (leczeniem pozorowanym) lub z innymi metodami leczenia u chorych z przewlekłym, niespecyficznym bólem krzyża.

Co udało się ustalić?

Znaleźliśmy 10 badań, którymi objęto łącznie 1025 chorych leczonych z powodu przewlekłego, niespecyficznego bólu odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Większość osób biorących udział w badaniach doznawała bólu krzyża o natężeniu łagodnym do umiarkowanego, co oznacza, że wykonywanie codziennych czynności mogło im sprawiać ból. Leczono ich w warunkach opieki ambulatoryjnej w szpitalu albo w przychodni, gdzie zazwyczaj wykonywano u nich od 6 do 18 sesji terapii ultradźwiękami. Uczestników badania obserwowano przez pewien czas po zakończeniu leczenia (zwykle przez kilka dni lub tygodni).

W badaniach porównywano stosowanie ultradźwięków z co najmniej jedną metodą z następujących: placebo (5 badań), niestosowanie leczenia (1 badanie), impulsy elektryczne (1 badanie), terapia manualna kręgosłupa (1 badanie), osteopatia (1 badanie) i laseroterapia (1 badanie). W 3 badaniach porównano stosowanie ultradźwięków łącznie z ćwiczeniami fizycznymi i samo wykonywanie ćwiczeń. Żadne z badań nie było finansowane zewnętrznie.

Główne wyniki

Niewiele wskazuje na to, że ultradźwięki są skuteczną metodą leczenia chorych z niespecyficznym, przewlekłym bólem odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Ultradźwięki vs placebo

Nie wiemy, czy stosowanie ultradźwięków zmniejsza średnie natężenie bólu, ponieważ oceniano je u zbyt małej liczby osób, badania dawały różne odpowiedzi i zostały źle przeprowadzone. Ultradźwięki prawdopodobnie mają niewielki lub żaden wpływ na liczbę osób, u których natężenie bólu zmniejszyło się o ≥30% w krótkim okresie czasu (tj. w czasie krótszym niż 3 miesiące od rozpoczęcia badania).

Stosowanie ultradźwięków prawdopodobnie ma niewielki lub żaden wpływ na samopoczucie badanych osób. Leczenie to może mieć niewielki lub żaden wpływ na poczucie ograniczenia przez ból krzyża w życiu codziennym lub zadowolenie chorych z przebiegu leczenia.

Stosowanie ultradźwięków może mieć niewielki lub żaden wpływ na występowanie działań niepożądanych. Nie wiemy, czy stosowanie ultradźwięków wpływa na niepełnosprawność, ponieważ nie przeprowadzono badań w tym zakresie.

Ultradźwięki z połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi vs same ćwiczenia

Nie wiemy, czy stosowanie ultradźwięków wpływa na wyniki będące przedmiotem zainteresowania w tym przeglądzie, ponieważ albo nie przeprowadzono żadnych badań, albo badania, które przeprowadzono, były niedokładne lub źle przeprowadzone.

Jakość danych naukowych

Na podstawie wyników badań, które znaleźliśmy, w większości przypadków uzyskano dowody o niskiej lub bardzo niskiej wiarygodności wskazujące na to, że stosowanie ultradźwięków przynosi niewielką lub żadną różnicę pod względem odczuwania bólu i samopoczucia, w porównaniu z placebo. W przypadku wszystkich pozostałych wyników i porównań, jesteśmy mniej pewni co do wiarygodności przedstawionych przez nas efektów. Wynika to z faktu, że badania były zbyt nieprecyzyjne lub źle przeprowadzone.